Branimir Dr Nestorović: Šta još, osim lijekova pomaže da se ASTMA drži pod kontrolom?
Od bronhijalne astme u svijetu boluje oko osam odsto djece, a broj pacijenata se povećava iz godine u godinu. Uprkos velikoj paleti lijekova za kontrolisanje astme, i dalje određen broj djece zbog akutnih astmatičnih napada završi na bolničkom liječenju. Samo za prethodnih godinu dana, prema podacima Instituta za javno zdravlje Srbije „Dr Milan Jovanović Batut“ zbog problema sa astmom u bolnicama u Srbiji je ležalo oko 3.900 pacijenata mlađih od 20 godina.
Da li kod djece sklone alergijama i dermatitisu može da se uradi nešto kako bi se predupredila pojava astme?
– Danas se zna da alergija nastaje veoma rano, već u toku trudnoće. Zato je veoma važno da majka i prije i tokom trudnoće maksimalno izbjegava izlaganje duvanskom dimu, kao i pojedinim jakim alergenima (alergenima kućne prašine, pojedinim namirnicama – kikirikiju, bjelancetu ili kravljem mlijeku).
Neophodno je uzimanje antioksidanasa u prvom trimestru trudnoće (folna kiselina i cink), a preporučuje da se odmah po rođenju djeteta (ako majka ima alergiju ili astmu), započne sa primjenom probiotika najmanje šest mjeseci. Kasnije mjere prevencije (produženo dojenje, eliminacija pojedinih namirnica ili sređivanje uslova stanovanja), imaju nažalost mali efekat na nastajanje alergije i astme.
Iako se prva linija lijekova protiv astme izdaje o trošku Republičkog fonda za zdravstveno osiguranje, zbog nestašica, roditelji su često prinuđeni da kupuju ove lijekove, kao i pomoćnu terapiju (antihistaminike na primjer). Nedovoljno dobro kontrolisana astma znači veći trošak i za državu, ali i roditelje.
– Za držanje astme pod kontrolom podjednako je važno imati dostupnu kvalitetnu terapiju, reagovati brzo kako bi se suzbili napadi, ali prije svega, otkriti astmu na vreme. Kod nas se bolest dijagnostikuje prekasno, jer je još uvijek široko rasprostranjeno vjerovanje da se astma javlja tek poslije treće godine života.
Najteži oblici astme počinju upravo u prve tri godine života, kod djece sa visokim alergijskim statusom (alergijski ekcem, roditelji sa astmom ili alergijom) – kaže u intervjuu „Novostima“ profesor dr Branimir Nestorović, šef Službe za pulmologiju i alergologiju Univerzitetske dečije bolnice u Tiršovoj.
* Astma je hronična bolest, i traži dugotrajnu primjenu lijekova. Da lije moguće terapiju prilagoditi da bude što efikasnija, a da manje košta i državu i pacijente?
– U mnogim zemljama postoji stepenast pristup liječenju astme, tj. zna se kojim pacijentima lijekove prepisuje koji nivo zdravstvene zaštite. Time se izbjegava da pacijenti nepotrebno opterećuju specijaliste, s obzirom na to da skoro 60 odsto djece sa astmom nema potrebu za preventivnom terapijom. Roditelji žele da njihova djeca budu kontrolisana u visokospecijalizovanim ustanovama, što nepotrebno opterećuje ove ustanove i povećava troškove liječenja. Najefikasniji način kontrole je u tzv. elektronskim kartonima, gdje se na jednom mjestu drže podaci o pacijentu prepisanim lijekovima. Time se kontroliše i kvalitet liječenja, jer ukoliko dijete koristi mnogo bronhodilatatora, astma nije dobro kontrolisana.
* Koliki su danas aproksimativni troškovi za liječenje astme kod djece?
– Kod nas je terapija za astmu djece potpuno besplatna i u tom pogledu se nalazimo u svjetskom vrhu. Nažalost, povremena nestašica lijekova primorava pacijente na kupovinu ovih lijekova, a mjesečni troškovi dostižu oko 5.000 dinara mjesčeno. Takođe, električni inhalatori se ne mogu dobiti na teret Fonda za zdravstveno osiguranje, što je hendikep za djecu sa teškim napadima, jer bi adekvatnom ranom primenom lijekova izbegli potrebu za odlaskom kod ljekara ili lječenjem u bolnici. Dobar električni inhalator košta oko 10.000 dinara, a jeftiniji nemaju dug rok trajanja.
* Šta je uzrok porasta broja djece sa astmom?
– Niko sa sigurnošću ne zna odgovor na ovo pitanje. Zna se da je porast astme u dječjem uzrastu posljedica povećane učestalosti alergije na različite vrste materija koje se inhaliraju ili unose ishranom, ali to dovodi do novog pitanja – zašto su slučajevi alergija u porastu? Hipoteza koja je najviše obećavala – zapadni način života, danas je dovedena u ozbiljnu sumnju istraživanjima koja pokazuju da je astma u ruralnoj Africi ili Mediteranu učestalija nego u Evropi. Sve je popularnija „higijenska teorija“, koja govori da je sterilan način života (visok stepen higijene, široka primena antibiotika, vakcinacije, mali broj infekcija), uzrok promenjenog načina funkcionisanja imunog sistema i nastanka ne samo alergije, već i autoimunih bolesti.
* Ako okolina ima uticaja na javljanje napada astme, šta su najčešći okidači bolesti?
– Najčešći okidači napada astme su virusne infekcije gornjih disajnih puteva, potom klimatski faktori (vlaga, magla itd). Skoro 90 odsto svih napada astme nastaje posle infekcije banalnim virusima kijavice. Zanimljivo je da virusi koji izazivaju ozbiljne infekcije donjih disajnih puteva imaju malu ulogu u nastanku astme.
Činjenica da napad astme počinje sa kijavicom koristi se u lečenju, jer se insistira da se lekovi za širenje bronhija primene odmah kada počne kijanje i curenje nosa, čime se često ublažava intenzitet opstrukcije ili ona izostaje. Psihički stres je na trećem mestu, a alergeni su relativno redak uzročnik napada (iako su veoma važni u nastanku hroničnog zapaljenja bronhija koje stoji u osnovi astme).
* Astma kod dece je najčešće alergijskog porekla?
– Kod dece je „prava“ astma (ona koja ne prolazi spontano do puberteta), skoro uvek alergijska. Izuzetak je manja grupa devojčica koje nemaju alergiju, a imaju od početka veoma jake i česte napade. Najvažniji alergeni su oni koji su prisutni čitave godine u okolini deteta (npr. kućna grinja).
Rani kontakt sa alergenima u životu ima uticaj na kasnije nastajanje astme. Takozvani astma prediktivni indeks govori da su najvažniji rizik faktori za astmu postojanje alergijskog ekcema kod deteta i astme roditelja, dok je pozitivan test na alergene od manje važnosti.
* Šta je primarni cilj terapije protiv astme, i na koji način se leče akutni napadi?
– Primarni ciljevi lečenja astme su da se suzbije hronično zapaljenje bronhija kod dece, da se omogući optimalan razvoj plućnih funkcija, i normalna aktivnost deteta, posebno bavljenje sportom. Današnja terapija astme je izuzetno smanjila broj teških napada astme, a veoma je važno da se pacijentima sa astmom da pisani astma plan, koje lekove primeniti u akutnom napadu. Naime, prva osoba koja primećuje simptome je samo dete i njegovi roditelji, i oni odmah treba da započnu primenu lekova za suzbijanje napada, najbolje preko električnog inhalatora.
* Koliko je opravdan strah roditelja od kortikosteroida koji se koriste u lečenju?
– Neželjena dejstva kortikosteroida su ozbiljna (zaostajanje u rastu, oštećenje kostiju…). Međutim, ona su uglavnom vezana za takozvane sistemske steroide (npr. injekcije koje se dobijaju tokom akutnog napada). Inhalirani steroidi, koji se primenjuju već 40 godina, u dozama u kojima se danas koriste u lečenju veoma su bezbedni lekovi. Roditelji koji se plaše kortikosteroida, trebalo bi da znaju da je pet injekcija sistemskih kortikosteroida tokom napada astme (a oni su uglavnom tokom noći, kada je i neželjeno delovanje ovih lekova najveće), ekvivalentno terapiji od šest meseci inhaliranih kortikosteroida.
Da bi se minimizovala neželjena dejstva inhaliranih steroida, danas kod pacijenata koji nemaju teške oblike primenjuje se intermitentna terapija tj. ovi se lekovi daju samo kada napad astme počne i to tokom dve, tri nedelje.
* Da li se kod dece koriste lekovi koji mogu da spreče ponovne napade, ili bar da ih bolje kontrolišu?
– Najveći broj dece pacijenata, (50 do 60 odsto), ima astmu koja ne zahteva preventivnu terapiju i ima dobru prognozu sa visokom stopom prolaska u pubertetu. Kod onih mališana koji imaju česte i teške opstrukcije, primenjuje se preventivna terapija, po sličnim principima kao kod odraslih, uz izuzetak da se koriste kraće i u nižim dozama. Kod mlađe dece postoji alternativa inhaliranim steroidima, montelukast, koji kod velikog broja male dece sa astmom ima odlične preventivne rezultate.
KLIMATSKO LEČENjE
* Šta još, osim lekova pomaže da se bolest drži pod kontrolom?
– Današnja terapija astme može da veoma dobro drži bolest pod kontrolom. Mali je procenat dece koja ne reaguju na adekvatno određenu i primenjenu terapiju. Ipak, postoje zanimljive alternative, npr. fitoterapija. Redovnom primenom sirupa sa cinkom moguće je povećati razmak između napada i ublažiti kliničku sliku astme. Zna da se crni luk i kopriva deluju dobro na alergijske reakcije. Homeopatija i akupunktura su, takođe, od koristi, iako nema mnogo pacijenata koji mogu da se leče isključivo ovim metodama. Klimatsko lečenje je teško sprovesti, jer je neophodan dug boravak na planini ili moru (najmanje tri nedelje, optimalno je tri meseca).
Izvor: novosti.rs
